Niestawienie się na badanie kwalifikacyjne z dzieckiem oznacza odmowę szczepień.

Mówią o tym wyroki np: wyrok WSA w Poznaniu z 5 kwietnia 2018 r. (IV SA/Po 956/17): Obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym oznacza również obowiązek poddania się lekarskim badaniom kwalifikacyjnym w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego na podstawie art. 17 ust. 2 u.z.ch.z. Konieczność wykonania takiego badania bezpośrednio przed wykonaniem szczepienia sprawia, iż odmowa wzięcia w nim udziału uniemożliwia wykonanie szczepienia. Jest zatem w istocie odmową poddania się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu. 

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 kwietnia 2018 r. (II OSK 1504/16): obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym oznacza również obowiązek poddania się lekarskim badaniom kwalifikacyjnym w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego na podstawie art. 17 ust. 2 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Konieczność wykonania takiego badania bezpośrednio przed wykonaniem szczepienia powoduje, że odmowa wzięcia w nim udziału uniemożliwia wykonanie szczepienia. Jest zatem w istocie odmową poddania się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu. 

Tym samym skargi rodziców były oddalane i musieli płacić grzywny.

Jak widzisz, te fragmenty uzasadnień wyroków są identyczne. Podobnie orzekały sądy administracyjne w innych sprawach. Tak więc uporczywe niestawianie się na badanie kwalifikacyjne prowadzi prostą drogą do nałożenia przez Sanepid grzywny.

Jak powinno przebiegać badanie kwalifikacyjne przed szczepieniem ?

Jak wynika z orzecznictwa sądów administracyjnych, badanie kwalifikacyjne jest nieodłączną częścią obowiązku poddania się szczepieniom. Badanie kwalifikacyjne powinno poprzedzać szczepienie, a jego celem jest wykluczenie przeciwwskazań do szczepienia.

Badanie jest na tyle istotne, że szczepienia nie można przeprowadzić, jeżeli pomiędzy badaniem a szczepieniem upłynęły 24 godziny. Niemniej jednak nie ma obowiązku by to rodzic sam się zgłaszał na takie badanie bez pisemnego wezwania od lekarza.

Jeżeli szczepieniu ma być poddane dziecko, które nie ukończyło 6. roku życia, to badanie kwalifikacyjne przeprowadza się w obecności rodzica lub innego opiekuna. Jeżeli szczepieniu ma być poddane dziecko pomiędzy szóstym a osiemnastym rokiem życia, to w badaniu kwalifikacyjnym rodzic nie musi uczestniczyć. Lekarz ma jednak obowiązek uzyskania pisemnej zgody na zabieg; ponadto lekarz ma obowiązek uzyskać informacje na temat uwarunkowań zdrowotnych dziecka mogących stanowić przeciwwskazanie do szczepień.

Wykluczenie przeciwwskazań do szczepień

Celem przeprowadzenia badania kwalifikacyjnego jest wykluczenie przeciwwskazań do szczepień. Skąd jednak wiadomo, co jest przeciwwskazaniem do zaszczepienia? Odpowiedź na to pytanie znajdziemy w charakterystyce produktu leczniczego (CHPL) danej szczepionki.

Przykładowo przeciwwskazaniem do podania szczepionki przeciwko odrze, śwince różyczce (mmr) jest – zgodnie z CHPL (dane z 9 stycznia 2019 r.):

• gorączka powyżej 38,5 st. C,
• ciąża,
• stwierdzone podczas wywiadu rodzinnego wrodzone lub dziedziczne zaburzenia odporności.

Pytanie za 100 punktów – ilu lekarzy pyta podczas wywiadu o to, czy w rodzinie występują jakieś zaburzenia odporności?

Zgodnie z prawem farmaceutycznym CHPL szczepionki powinien zawierać przeciwwskazania do jej podania.

Dlatego podczas badania kwalifikacyjnego pierwszym waszym pytaniem skierowanym do lekarza powinno być pytanie o preparat, którym dziecko ma być zaszczepione. Lekarz nie ma prawa tego nie wiedzieć. Macie prawo prosić o CHPL preparatu. Macie prawo domagać się od lekarza, żeby znał treść tego dokumentu. Wypytajcie szczegółowo, jakie CHPL zawiera przeciwwskazania.

Macie prawo żądać od lekarza wykluczenia przeciwwskazań, bo taki właśnie jest cel badania kwalifikacyjnego.

Zaświadczenie o przeprowadzeniu lekarskiego badania kwalifikacyjnego

Na koniec macie prawo domagać się od lekarza wystawienia zaświadczenia o przeprowadzeniu badania kwalifikacyjnego. Lekarz nie powinien odmówić – nawet wtedy, gdy badanie odbywa się w tej samej placówce, w której ma nastąpić szczepienie. 

Zaświadczenie o przeprowadzeniu badania kwalifikacyjnego przed szczepieniem

Docierają do mnie informacje, że lekarze masowo odmawiają wystawiania zaświadczeń z badania kwalifikacyjnego przed szczepieniem. Twierdzą, że skoro dziecko ma być poddane szczepieniu w tej przychodni, w której przeprowadza się badanie, to nie mają takiego obowiązku.

Czy mają rację?

Rozporządzenie w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych

Lekarze, uzasadniając odmowę wystawienia takiego zaświadczenia, powołują się na rozporządzenie Ministra Zdrowia. Rozporządzenie to reguluje sposób przeprowadzenia szczepień ochronnych. Do rozporządzenia minister załączył wzór zaświadczenia o przeprowadzonym lekarskim badaniu kwalifikacyjnym. Lekarz, wypełniając wzór, musi wskazać dane osobowe dziecka, a potem zaznaczyć którąś z możliwych opcji:

• pierwsza opcja: stwierdzono brak przeciwwskazań,
• druga opcja: stwierdzono przeciwwskazania,
• trzecia opcja: stwierdzono przeciwwskazania dające podstawę do długotrwałego odroczenia.

Na końcu lekarz może wskazać swoje zalecenia lub uwagi.

Jednak w polu, w którym lekarz zaznacza „stwierdzono brak przeciwwskazań” lub „stwierdzono przeciwwskazania”, znajduje się odnośnik (gwiazdka). Zaś w odnośniku (gwiazdce) zapisano:„Wypełnia lekarz, gdy szczepienie odbywa się w placówce innej niż badanie pacjenta.”

I na tą właśnie gwiazdkę powołują się lekarze, odmawiając wystawienia zaświadczenia.

Co na to ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi?

Ustawa w tej kwestii jest precyzyjna i nie pozostawia pola do uznaniowej interpretacji:„Po przeprowadzonym lekarskim badaniu kwalifikacyjnym lekarz wydaje
zaświadczenie ze wskazaniem daty i godziny przeprowadzonego badania.”

Ustawa stanowi jasno, że lekarz ma obowiązek wydać zaświadczenie i że ma obowiązek wskazać w tym zaświadczeniu datę i godzinę przeprowadzonego badania. Co więcej, szczepienia nie można przeprowadzić, jeżeli pomiędzy badaniem a szczepieniem upłynęły 24 godziny od daty i godziny wskazanej na zaświadczeniu.

Zatem lekarz ma ustawowy obowiązek do wydania takiego zaświadczenia. Ewentualnie jeżeli szczepienie ma odbyć się w tej samej placówce, to lekarz może wstrzymać się z wypełnieniem pól „stwierdzono brak przeciwwskazań”/”stwierdzono przeciwwskazania”.